Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perp Và Futures Đáo Hạn

Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perp Và Futures Đáo Hạn

Lời Giới Thiệu Từ Chuyên Gia

Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới phức tạp nhưng đầy tiềm năng của giao dịch hợp đồng tương lai tiền điện tử. Là một chuyên gia đã dành nhiều năm nghiên cứu và thực hành trên các thị trường phái sinh kỹ thuật số, tôi hiểu rằng một trong những rào cản ban đầu lớn nhất đối với người mới là nắm vững sự khác biệt cơ bản giữa các loại hợp đồng. Hai sản phẩm phổ biến nhất là Hợp đồng tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Futures) và Hợp đồng tương lai Đáo hạn (Delivery/Expiry Futures).

Việc nhầm lẫn giữa hai loại này không chỉ dẫn đến hiểu lầm về cơ chế định giá mà còn có thể gây ra những hậu quả tài chính không mong muốn, đặc biệt là khi liên quan đến ngày đáo hạn và cơ chế tài trợ (funding mechanism). Bài viết này sẽ đi sâu vào từng khía cạnh, cung cấp cho bạn kiến thức nền tảng vững chắc để đưa ra quyết định giao dịch sáng suốt.

Phần 1: Hợp Đồng Tương Lai Đáo Hạn (Delivery Futures) – Nền Tảng Truyền Thống

Hợp đồng tương lai đáo hạn là hình thức hợp đồng phái sinh cổ điển nhất, có nguồn gốc từ thị trường hàng hóa truyền thống như dầu mỏ, vàng hay nông sản.

1.1. Định Nghĩa và Cơ Chế Hoạt Động

Hợp đồng tương lai đáo hạn là một thỏa thuận pháp lý giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản cơ sở (ví dụ: Bitcoin) vào một ngày xác định trong tương lai (Ngày Đáo Hạn) với mức giá đã được thỏa thuận ngay tại thời điểm ký kết hợp đồng.

Đặc điểm cốt lõi của hợp đồng đáo hạn là:

• **Ngày Hết Hạn Cố Định:** Mỗi hợp đồng có một ngày đáo hạn cụ thể. Khi đến ngày này, hợp đồng sẽ được thanh lý, và việc giao nhận tài sản cơ sở sẽ diễn ra (dù trong thị trường tiền điện tử, hầu hết các hợp đồng này đều được thanh toán bằng tiền mặt thay vì giao tài sản vật lý).
• **Mục Đích Phòng Hộ và Đầu Cơ:** Ban đầu, chúng được thiết kế để giúp các nhà sản xuất và người tiêu dùng hàng hóa phòng hộ rủi ro biến động giá trong tương lai. Tuy nhiên, trong giao dịch tiền điện tử, chúng chủ yếu được sử dụng để đầu cơ hoặc phòng hộ rủi ro trong một khung thời gian xác định.

1.2. Cơ Chế Thanh Toán Khi Đáo Hạn

Đây là điểm khác biệt lớn nhất so với Perp. Khi ngày đáo hạn đến, hợp đồng sẽ được giải quyết theo một trong hai cách:

• **Thanh Toán Bằng Tiền Mặt (Cash Settlement):** Đây là hình thức phổ biến nhất trong thị trường tiền điện tử. Giá trị cuối cùng của hợp đồng được xác định dựa trên giá tham chiếu (Index Price) tại thời điểm đáo hạn. Lợi nhuận hoặc thua lỗ được tính toán và chuyển đổi thành tiền mặt (thường là stablecoin hoặc đơn vị tiền tệ cơ sở của sàn giao dịch).
• **Thanh Toán Bằng Tài Sản Vật Lý (Physical Settlement):** Dù hiếm gặp trong các hợp đồng tiền điện tử lớn, về mặt lý thuyết, người bán có nghĩa vụ giao tài sản cơ sở (ví dụ: BTC) cho người mua.

Để hiểu rõ hơn về khái niệm ngày kết thúc của hợp đồng, bạn có thể tham khảo thông tin chi tiết tại [Ngày Hết hạn].

1.3. Ưu và Nhược Điểm của Futures Đáo Hạn

| Ưu Điểm | Nhược Điểm | | :--- | :--- | | **Định Giá Minh Bạch:** Giá hợp đồng thường bám sát giá giao ngay (Spot Price) hơn do có ngày đáo hạn cố định, giúp loại bỏ các yếu tố tài trợ phức tạp. | **Yêu Cầu Quản Lý Vị Thế:** Nhà giao dịch phải liên tục đóng vị thế cũ và mở vị thế mới trước ngày đáo hạn, gây tốn phí giao dịch và rủi ro trượt giá khi chuyển đổi. | | **Phù Hợp cho Phòng Hộ Dài Hạn:** Lý tưởng cho các tổ chức muốn khóa lợi nhuận hoặc chi phí trong một khoảng thời gian cố định. | **Không Thể Giữ Vị Thế Vô Thời Hạn:** Không phù hợp cho chiến lược nắm giữ dài hạn (HODL) thông qua hợp đồng phái sinh. | | **Cơ Chế Rõ Ràng:** Không có phí tài trợ (Funding Fee) hàng ngày, đơn giản hóa việc tính toán chi phí nắm giữ vị thế. | **Thanh Khoản Có Thể Thấp Hơn:** Các hợp đồng có ngày đáo hạn xa có thể có thanh khoản thấp hơn so với hợp đồng Perp. |

Phần 2: Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual Futures – Perp)

Hợp đồng tương lai vĩnh viễn là một sản phẩm sáng tạo, được phát triển bởi BitMEX vào năm 2016, nhằm kết hợp tính đòn bẩy của hợp đồng tương lai với sự tiện lợi của giao dịch giao ngay.

2.1. Định Nghĩa và Khái Niệm "Vĩnh Viễn"

Perpetual Futures là hợp đồng không có ngày đáo hạn. Về mặt lý thuyết, bạn có thể giữ vị thế mua (Long) hoặc bán khống (Short) mãi mãi, miễn là bạn duy trì đủ ký quỹ (Margin).

Sự "vĩnh viễn" này đạt được thông qua một cơ chế thông minh gọi là **Phí Tài Trợ (Funding Rate)**.

2.2. Cơ Chế Phí Tài Trợ (Funding Rate): Trái Tim Của Perp

Vì không có ngày đáo hạn để buộc giá hợp đồng hội tụ về giá giao ngay, Perp sử dụng Phí Tài Trợ để neo giá hợp đồng tương lai với giá giao ngay của tài sản cơ sở.

Cơ chế hoạt động như sau:

• **Tính Toán:** Phí tài trợ được tính toán định kỳ (thường là 8 giờ một lần) dựa trên sự chênh lệch giữa giá hợp đồng vĩnh viễn và giá giao ngay.
• **Thanh Toán Giữa Các Bên:** Phí này không được trả cho sàn giao dịch mà được trao đổi trực tiếp giữa những người giữ vị thế Long và Short.

   *   **Nếu Giá Perp > Giá Giao Ngay (Thị trường Tích cực – Funding Rate Dương):** Người giữ vị thế Long phải trả phí tài trợ cho người giữ vị thế Short. Điều này khuyến khích bán khống và bán ra, giúp kéo giá Perp giảm về gần giá giao ngay.
   *   **Nếu Giá Perp < Giá Giao Ngay (Thị trường Tiêu cực – Funding Rate Âm):** Người giữ vị thế Short phải trả phí tài trợ cho người giữ vị thế Long. Điều này khuyến khích mua vào, giúp kéo giá Perp tăng lên.

Việc hiểu rõ cơ chế Funding Rate là tối quan trọng. Nếu bạn dự định thực hiện các chiến lược giao dịch ngắn hạn, chẳng hạn như [Chiến lược Scalping với ETH Futures], bạn cần theo dõi Funding Rate để đảm bảo chi phí nắm giữ vị thế không làm xói mòn lợi nhuận.

2.3. Ưu và Nhược Điểm của Perpetual Futures

| Ưu Điểm | Nhược Điểm | | :--- | :--- | | **Linh Hoạt Vô Thời Hạn:** Không cần lo lắng về việc đóng và mở lại hợp đồng định kỳ. | **Chi Phí Nắm Giữ Vị Thế (Funding Fee):** Nếu thị trường đi ngược lại kỳ vọng của bạn (ví dụ: bạn Long khi Funding Rate dương cao), chi phí nắm giữ có thể rất lớn. | | **Thanh Khoản Cao:** Thường có khối lượng giao dịch lớn nhất, giúp việc vào/ra lệnh dễ dàng hơn. | **Rủi Ro Thanh Lý Cao Hơn:** Do không có ngày đáo hạn, nhà giao dịch dễ dàng sử dụng đòn bẩy cao hơn và giữ vị thế lâu hơn, dẫn đến rủi ro thanh lý tài khoản cao hơn nếu thị trường biến động mạnh. | | **Phù Hợp cho Giao Dịch Ngắn Hạn:** Lý tưởng cho các chiến lược giao dịch trong ngày hoặc lướt sóng (scalping). | **Định Giá Phức Tạp Hơn:** Giá hợp đồng bị ảnh hưởng bởi cả cung/cầu và Funding Rate, đôi khi gây khó khăn cho việc phân tích cơ bản. |

Phần 3: So Sánh Trực Quan: Perp vs. Futures Đáo Hạn

Để làm rõ sự khác biệt, chúng ta hãy xem xét một bảng so sánh chi tiết:

Đặc Điểm	Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perp)	Hợp Đồng Tương Lai Đáo Hạn (Expiry Futures)
Ngày Đáo Hạn	Không có (Vô thời hạn)	Có ngày cố định (Ví dụ: Tháng 3, Tháng 6, Tháng 9, Tháng 12)
Cơ Chế Neo Giá	Phí Tài Trợ (Funding Rate)	Chênh lệch giá (Basis) và Ngày Đáo Hạn
Thanh Toán	Luôn luôn bằng tiền mặt (Cash Settled)	Chủ yếu bằng tiền mặt, đôi khi bằng tài sản vật lý (ít gặp)
Chi Phí Nắm Giữ Vị Thế	Phí Tài Trợ (Có thể dương hoặc âm)	Không có phí tài trợ, chỉ có phí giao dịch thông thường
Thanh Khoản	Thường rất cao	Thay đổi tùy thuộc vào hợp đồng đáo hạn cụ thể
Rủi Ro Chính	Funding Rate biến động mạnh	Rủi ro chuyển đổi vị thế khi gần đáo hạn

3.1. Phân Tích Sự Khác Biệt Về Giá (Basis)

Trong hợp đồng đáo hạn, sự khác biệt giữa giá hợp đồng và giá giao ngay được gọi là **Basis**.

• **Basis = Giá Hợp Đồng Tương Lai - Giá Giao Ngay**

Khi ngày đáo hạn đến gần, Basis sẽ hội tụ về 0, nghĩa là giá hợp đồng tương lai phải bằng giá giao ngay. Sự hội tụ này là một lực kéo tự nhiên.

Trong hợp đồng Perp, cơ chế Funding Rate hoạt động liên tục để giữ cho sự khác biệt (còn gọi là Basis) ở mức gần 0. Nếu Funding Rate không hiệu quả, Basis có thể bị kéo căng, nhưng nó không bị ép buộc phải bằng 0 tại một thời điểm cụ thể như hợp đồng đáo hạn.

3.2. Ảnh Hưởng Đến Chiến Lược Giao Dịch

Sự lựa chọn giữa Perp và Futures Đáo Hạn phụ thuộc hoàn toàn vào chiến lược của bạn:

• **Nếu bạn là nhà giao dịch ngắn hạn (Day Trader, Scalper):** Perp là lựa chọn tối ưu vì tính thanh khoản cao và khả năng giữ vị thế mà không bị buộc phải đóng cửa. Tuy nhiên, bạn phải tính toán Funding Rate vào chi phí giao dịch của mình.
• **Nếu bạn là nhà giao dịch trung và dài hạn (Swing Trader, Hedger):** Futures Đáo Hạn có thể hấp dẫn hơn nếu bạn muốn khóa lợi nhuận trong 3 tháng mà không lo lắng về các khoản thanh toán Funding Rate hàng ngày, miễn là bạn sẵn sàng thực hiện thao tác "cuộn" (rolling over) vị thế trước ngày hết hạn.

Phần 4: Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Giao Dịch Phái Sinh

Dù bạn chọn loại hợp đồng nào, giao dịch phái sinh tiền điện tử luôn đi kèm với rủi ro cao hơn giao dịch giao ngay do sử dụng đòn bẩy.

4.1. Quản Lý Rủi Ro và Ký Quỹ

Việc quản lý ký quỹ (Margin) là yếu tố sống còn. Đòn bẩy cao có thể nhân lợi nhuận nhưng cũng nhân thua lỗ. Luôn luôn sử dụng các lệnh dừng lỗ (Stop-Loss) và tính toán mức ký quỹ duy trì (Maintenance Margin) cần thiết.

Đừng quên các biện pháp bảo mật cơ bản khi giao dịch trên các sàn giao dịch, bao gồm việc thiết lập Mật khẩu mạnh, Kích hoạt Xác thực Hai Yếu Tố (2FA), và quản lý cẩn thận các khóa API của bạn. Thông tin chi tiết về bảo mật có thể được tìm thấy tại [Bảo Mật Tài Khoản Futures: Mật Khẩu, Xác Thực Hai Yếu Tố (2FA) và Quản Lý API Key].

4.2. Rủi Ro Thanh Lý (Liquidation Risk)

Trong cả hai loại hợp đồng, nếu tỷ lệ Ký quỹ của bạn giảm xuống dưới mức Ký quỹ Yêu cầu (Maintenance Margin), vị thế của bạn sẽ bị thanh lý.

• **Trong Perp:** Thanh lý có thể xảy ra bất cứ lúc nào do biến động giá hoặc do Funding Rate khiến số dư ký quỹ của bạn bị hao hụt.
• **Trong Futures Đáo Hạn:** Thanh lý thường xảy ra nếu giá thị trường đi ngược lại dự đoán của bạn trước ngày đáo hạn.

4.3. Rủi Ro "Cuộn" Vị Thế (Rolling Over Risk) trong Hợp Đồng Đáo Hạn

Nếu bạn đang nắm giữ một hợp đồng tương lai đáo hạn và muốn tiếp tục giữ vị thế sau ngày hết hạn, bạn phải thực hiện thao tác "Cuộn" (Roll Over): đóng hợp đồng sắp đáo hạn và mở một hợp đồng có ngày đáo hạn xa hơn.

Rủi ro ở đây là sự khác biệt về giá (Basis) giữa hai hợp đồng. Nếu Basis âm lớn (nghĩa là hợp đồng xa đắt hơn hợp đồng gần), việc cuộn vị thế có thể làm bạn lỗ ngay lập tức. Đây là lý do tại sao Perp trở nên phổ biến hơn, vì nó loại bỏ nhu cầu này.

Kết Luận

Hợp đồng tương lai tiền điện tử cung cấp hai công cụ mạnh mẽ với triết lý vận hành khác nhau. Hợp đồng Đáo Hạn mang tính truyền thống, có điểm kết thúc rõ ràng, lý tưởng cho việc khóa rủi ro trong khung thời gian cố định. Ngược lại, Hợp đồng Vĩnh viễn (Perp) mang lại sự linh hoạt tối đa, cho phép giao dịch không giới hạn thời gian, nhưng đi kèm với chi phí tiềm ẩn là Phí Tài Trợ.

Là một nhà giao dịch thông minh, việc bạn cần làm là xác định rõ mục tiêu giao dịch của mình—bạn muốn một hợp đồng có thời hạn sử dụng hay một vị thế không bao giờ kết thúc—và lựa chọn công cụ phù hợp nhất. Nắm vững sự khác biệt này là bước đầu tiên để thành công trong thị trường phái sinh tiền điện tử đầy biến động.

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.